Diyarbakır Karpuzu Ekimi ve Bakımı

Diyarbakır karpuzu, dünyaca ünlü ve Türkiye'nin önde gelen tarım ürünlerinden biridir. Dicle Nehri kenarındaki çakıllı ve kumlu arazilerde, bölgeye özgü yöntemlerle yetiştirilen bu karpuz çeşidi, Diyarbakır'ın ekonomik, toplumsal ve folklorik yaşamında önemli bir yere sahiptir. Diyarbakır karpuzunu tanınır kılan en önemli özellikleri, büyüklüğü ve lezzetidir. Bu karpuz, halk için önemli bir ekonomik ve toplumsal değere sahiptir.

Diyarbakır ili genelinde sebze ekim alanı 25,273 hektardır. Bu alanda üretilen toplam sebze miktarı 514,000 tondur. Bu sebze üretiminin içinde karpuz üretiminin payı ise 276,000 tondur. Bu karpuz üretiminin büyük bir çoğunluğunu Diyarbakır karpuzu oluşturmaktadır. Diyarbakır karpuzunun kendine özgü bazı özellikleri vardır. İlk göze çarpan özelliği büyüklüğüdür. İkinci özelliği ise lezzetli oluşudur. Ancak, son zamanlarda bu lezzetini yitirdiği gözlemlenmektedir. Diyarbakır karpuzunun eski lezzetini, yörede hala söylenen bazı manilerden anlamak da mümkündür. Diyarbakır karpuzu, "karpuz kuyusu" adı verilen yerlerde yetiştirilmektedir. Bu kuyular, Nisan-Mayıs aylarında Dicle Nehri'nin çekilmesinden sonra oluşan nehir yatağında açılmaktadır. Yapılan analiz gezilerinde görülmüştür ki üreticilerin nehrin çekilmesiyle oluşan araziyi paylaşmaları da yerleşik bir düzen dahilinde olmaktadır. Nehir çekildikten sonra nehir kenarında arazisi bulunan her üretici, arazisinin doğrultusundaki nehir yatağına sahip olmaktadır. Büyük karpuz yetiştirmek amacıyla açılan her kuyu, boyu 2 metre, genişliği 60 cm olacak şekilde hazırlanmaktadır. Kuyuların derinliği ise yeraltı suyuna ulaşılacak derinliğe bağlı olarak değişmektedir ve genellikle yeraltı suyuna 40-60 cm ulaşılmaktadır. Diyarbakır karpuzunun büyüklüğünü bu kuyuların hazırlanmasında kullanılan ahır gübresi (özellikle çift tırnaklı hayvanlardan, koyun veya keçi gübresi tercih edilmektedir) sağlamaktadır. Lezzetini ise yarasa gübresi vermektedir. Bu amaçla kullanılan yarasa gübresinin de sıkı sonuçlar verdiği bilinmektedir. Buradan da anlaşılmaktadır ki organik gübrelemenin Diyarbakır karpuzu yetiştiriciliğinde önemi büyüktür. Bunun da sebebi; Dicle Nehri'nin kış aylarında taşıdığı su miktarı arttığında karpuz yetiştiriciliği yapılan yerlere kadar nehrin genişlemesi ve çekilirken de bu gübreleri alıp götürmesidir. Yapılan bu gübreleme sonucu olarak bir tanesi 60-70 kg olan karpuzlar yetiştirilebilmektedir. 35-40 yıl önce 50 kilogramlık karpuz gördüğünü yazılarında belirten kişiler bulunmaktadır.

Karpuzların büyüklük özelliği, öncelikle tür karakterine bağlı olmakla birlikte, kısmen de yetiştirme ve bakım koşullarına bağlıdır. Diyarbakır karpuzunun yetiştirme yöntemi, geleneksel karpuz yetiştiriciliğinden farklıdır. İri Diyarbakır karpuzları, daha önce de belirttiğimiz gibi, Dicle Nehri'nin çekilmesinden sonra oluşan kumlu ve çakıllı nehir yatağında açılan ve kuyular olarak bilinen yerlerde yetiştirilmektedir. Ancak, şunu da vurgulamak gerekir ki Diyarbakır'da karpuz tarımı sadece bu şekilde yapılmamaktadır.

Diyarbakır karpuzunun yetiştirme sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır:

Bu yöntemlerle Diyarbakır karpuzunun kalitesini ve lezzetini koruyarak, büyük ve sağlıklı ürünler elde edilebilir. Organik gübreleme ve doğru sulama teknikleri, bu sürecin başarıyla yürütülmesinde kritik bir rol oynamaktadır.